Παρασκευή 25 Μαρτίου 2011

Μια κριτική ερμηνεία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821

Δίκαια μπορεί κάποιος να επικαλεστεί τον εθνικισμό και τον φιλελευθερισμό σαν τις δυο μεγάλες δυνάμεις που κινούνε την ιστορία στο μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα. Αυτές οι δύο δυνάμεις βρίσκονται πίσω από άλλες, αντίστοιχες επαναστάσεις με την Ελληνική που συμβαίνουν την ίδια περίοδο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι λαοί της Νότιας Αμερικής απαιτούν την ανεξαρτησία τους χάριν του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης από την εξουσία της παρακμασμένης Ισπανικής Μοναρχίας. Αντίστοιχα οι Ισπανοί απαιτούν φιλελευθεροποίηση του όποιου κανονιστικού πλαισίου επιτρέπει ο μονάρχης τους. Τέλος οι Καρμπονάροι αγωνιστές της βόρειας Ιταλίας ζητούν Σύνταγμα και ατομικά δικαιώματα από τον Αυστριακό αυτοκράτορα. Από τα παραπάνω κινήματα που χρονικά συμβαδίζουν με την Ελληνική Επανάσταση, τα δύο τελευταία θα καταπνιγούν αμέσως, σύμφωνα με τις προσταγές της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας.

Οι συνθήκες που υπογράφηκαν μεταξύ των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, νικητριών των Ναπολεόντειων Πολέμων, αποτελούν την Ευρωπαϊκή Συμφωνία. Αυτές διαμοιράζουν για άλλη μια φορά την ήπειρο σύμφωνα με τα προστάγματα των μοναρχών τους. Προσδοκούν την Ισορροπία των Δυνάμεων και επανασχεδιάζουν τον γεωπολιτικό χάρτη χωρίς να λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψιν τους ανέμους αλλαγής που έφερε η Γαλλική Επανάσταση 15 χρόνια πριν, τον εθνικισμό και τον φιλελευθερισμό. Η πολιτική των συνεδρίων που θα ακολουθήσει θα έχει σαν πρώτο στόχο να απαλείψει πλήρως τα εθνικά δίκαια των μικρότερων λαών όπως και τα ατομικά δικαιώματα που έχουν αρχίσει να αφυπνίζονται μεταξύ των πολιτισμένων εθνών.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, θα αποτελέσει για τους συγχρόνους της ένα πολιτικό-κοινωνικό γεγονός σχεδόν απροσδόκητο. Ούτε ο διεθνής περίγυρος έχει την διάθεση να το εξηγήσει, ούτε το Οθωμανικό κράτος την περιμένει και ούτε τα πρόσφατα γεγονότα των τελευταίων πενήντα ετών την δικαιολογούνε. Οι ξένοι την θεωρούν σαν ένα ακόμη ξέσπασμα του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού. Οι Οθωμανοί δεν καταλαβαίνουν τον λόγο, καθώς θεωρούν το κράτος τους τόπο απόλυτης ευτυχίας,. Τέλος, η τελευταία πεντηκονταετία έχει να θυμίζει μονάχα ήττες, διώσεις και οικονομικό μαρασμό στον κυρίως Ελλαδικού χώρου. Εξαιρούνται τα νησιά του Αιγαίου λόγω των εμπορικών δικαιωμάτων που τους καταχωρούνται βάσει κάποιων διμερών συνθηκών(Κιουτσούκ Καιναρτζή-1774) η τοπικών ιδιαιτεροτήτων, πχ: Χίος.

Η ιστοριογραφία της επανάστασης μπορεί να απαντήσει πλήρως σε οποιοδήποτε ερώτημα αφορά το χρονικό της. Κριτικά μπορούμε να την δούμε ως μια συνθήκη, που απαντάει στα παραπάνω γεγονότα, μεταξύ της ανάγκης για την πολυπόθητη ανεξαρτησία των υποτελών χριστιανών του Ελλαδικού χώρου και των ιδεών του φιλελευθερισμού. Τους χριστιανούς απαρτίζουν κυρίως ο ελληνικός πληθυσμός που διατηρεί κάπως την ιστορική του μνήμη και ομάδες Αρβανιτών όπως επίσης αλβανοφώνων και βλαχοφώνων χριστιανών. Οι φιλελεύθερες ιδέες εναπόκεινται κυρίως στους Έλληνες του εξωτερικού, οι οποίοι θα αναπτύξουν μεγάλη δράση ως προς την εθνική και πολιτιστική αφύπνιση των Ελλήνων. Ένας από του καρπούς αυτής της δράσης θα είναι το ισχυρό κίνημα του φιλελληνισμού που θα αναπτυχθεί στην Ευρωπαϊκή-κυρίως-και την Αμερικάνικη ήπειρο κατά την διάρκεια της Επανάστασης. Ακόμα, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι για την νικηφόρα πορεία της επανάστασης θα χρειαστεί και η ανάμιξη των Μεγάλων Δυνάμεων. Στην ανάμιξη τους θα συναινέσει κυρίως η κυρίαρχη στρατηγική θέση της χώρας που είναι απαραίτητη στα σχέδια εκείνα που εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους. Τέλος, η συμμετοχή κάποιων ισχυρών προσωπικοτήτων στα πολεμικά επεισόδια της Επανάστασης, δείχνει την σημασία που έχει η ανάδειξη κάποιων μεμονωμένων ατόμων που μπορούν να επιδρούν αποφασιστικά πάνω στα ιστορικά γεγονότα.

Όσο αφορά το χωριό μας, η αλήθεια είναι ότι συμμετείχε ενεργά. Πέραν όμως των ελάχιστων πηγών που αναφέρονται σε εκείνη την μακρινή εποχή, το μόνο που μας συνδέει σήμερα, είναι τα ονόματα που αναγράφονται στο Ηρώον του χωριού σκιάζοντας τα απομεινάρια της τότε Οθωμανικής εξουσίας, που βρίσκονται και αυτά εκεί ακουμπισμένα χάμω.

Τετάρτη 16 Μαρτίου 2011

Μια κριτική ματιά, σχετικά με την Ελληνική αντίληψη περι Κράτους-Πολιτείας.

Προσημείωση επι του κειμένου που ακολουθεί: Ας μου επιτραπεί μια δεύτερη αναδημοσιεύση, άσχετη βέβαια με τον χαρακτήρα του ιστολογίου, εντελώς σχετική όμως με την σημερινή πραγματικότητα. Θεωρώ οτι η παρουσίαση του παρακάτω άρθρου αποσκοπεί σε μια δυνατότητα ανάδειξης ενός απο τα κύρια προβλήματα της Ελληνικής κοινωνιας, μέρος της οποίας είναι και η τοπική μας κοινωνία. Το πρόβλημα της κοινωνικής συνοχής δεν γίνεται να τεθεί εν αναμφιβόλω παρα μόνο να γίνει θέμα προβληματισμού. Δύσκολα μπορεί κάποιος να αναπτύξει κάποιο επιχείρημα σχετικάμε το θέμα βασιζόμενος σε κάποια θεωρία πλήρως αποδεκτή και απολύτως αντικειμενική.Παρ'ολα αυτά το παρακάτω κείμενο μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό σε οποιονδήποτε αναγνώστη και εύπεπτο ακόμα και στους έχοντες εντελώς διαφορετική γνώμη επι του θέματος.


¨Αγνωστο πώς ακριβώς αντιλαμβάνονται την έννοια του κράτους οι υπουργοί της κυβέρνησης, αλλά είναι βέβαιο ότι δεν την εκλαμβάνουν ως μία συγκροτημένη οντότητα με συνέχεια, ιεραρχία, νόμους, γεωγραφικά όρια και κοινωνική συνοχή. Δεν πρόκειται για αδυναμία της συγκεκριμένης κυβέρνησης και των συγκεκριμένων υπουργών, αλλά για γενικευμένη αντίληψη του συνόλου σχεδόν του πολιτικού κόσμου και πολύ μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, με τα γνωστά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα που βιώνουμε σήμερα.

Είναι αρκετοί στην Ελλάδα εκείνοι που αντιδρούν όταν γίνεται αναφορά στο «κράτος».Μπορούμε λοιπόν να τον αντικαταστήσουμε με τον όρο «πολιτεία», χωρίς να αλλάζει η ουσία. Και η ουσία είναι ότι στην υπόθεση της απεργίας πείνας των μεταναστών η πολιτεία ηττήθηκε κατά... κράτος, όσο και αν προσπαθεί να πείσει ο Γ.Ραγκούσης ότι δεν έκανε παραχωρήσεις.Αλλωστε, δεν είναι μόνο οι παραχωρήσεις που έγιναν κάτω από την πίεση 300 παράνομων μεταναστών και των υποστηρικτών τους. Περισσότερο ενόχλησαν η ανικανότητα της πολιτείας να αντιδράσει πριν τα πράγματα φτάσουν έκεί που έφτασαν, καθώς και οι εντυπώσεις που δημιουργήθηκαν από τις διαπραγματεύσεις. Η εικόνα δηλαδή υπουργών που έκαναν διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους παράνομων μεταναστών, των οποίων ακόμη και τα ονόματα δεν γνωρίζουμε αν είναι αληθινά.Αναμφίβολα, η υπόθεση της Υπατίας ήταν μία κορυφαία στιγμή στο «σίριαλ» της αυτοαπαξίωσης της πολιτείας, την οποία θα νιώσουμε ακόμη περισσότερο στο κοντινό μέλλον. Για να φτάσουμε σε αυτήν έχουν προηγηθεί επί πολλά χρόνια άλλες εκδηλώσεις και επιδείξεις αδυναμίας, υπονόμευσης και αυτοεξευτελισμού της πολιτείας. Τώρα μάλιστα δεν είναι ανάγκη να μιλάμε για συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά για μία καθημερινότητα που χαρακτηρίζεται από τη μη τήρηση των κανόνων, από έλλειψη κοινωνικής ευθύνης, από παραβατικότητα, από ανοχή και από ατιμωρησία.

Αν δούμε και την άλλη όψη, αυτή η καθημερινότητα χαρακτηρίζεται επίσης από την αδιαφορία των δημόσιων λειτουργών να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους και να υλοποιήσουν τις όποιες αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας, αλλά και από την επιπολαιότητα των υπουργών και των υφυπουργών να κρατήσουν τη θέση τους στο επίπεδο που αρμόζει. Νομίζουν ότι αν κατεβάσουν το επίπεδο συμπεριφοράς στις επίσημες δραστηριότητές τους δείχνουν διάθεση προσέγγισης στον λαό και μεγαλύτερη δημοκρατικότητα.

Δεν είναι όμως έτσι. Ακόμη και η τήρηση πρωτοκόλλου έχει σημασία στη λειτουργία μιας συντεταγμένης πολιτείας. Πρωτόκολλο δεν σημαίνει αναγκαστικά τελετουργικό άλλης εποχής, που η τήρησή του προκαλεί γέλια. Σημαίνει κυρίως τήρηση διαδικασιών, σημαίνει σεβασμό στην ιεραρχία, σημαίνει προστασία του αξιώματος και σημαίνει εξασφάλιση μιας λειτουργίας στη βάση κανόνων, που δεν θα επηρεάζεται κατά το δυνατόν από υποκειμενικές διαθέσεις. Ολοι παραδέχονται σήμερα ότι η κατάργηση των γενικών διευθυντών των υπουργείων κατά την ανδρεοπαπανδρεϊκή περίοδο αποδείχθηκε ολέθρια για τη δημόσια διοίκηση.

Ολα αυτά δεν αποτελούν θεωρητικές σκέψεις. Εχουν μεγάλη πρακτική σημασία. Στην Ελλάδα δεν έγινε ποτέ αντιληπτή η πλήρης σημασία της έννοιας του κράτους. Γι’ αυτό δεν ευδοκίμησε σαν αρχή η εξασφάλιση της συνέχειας του κράτους, γι’ αυτό, αλλά και για άλλους λόγους, έγινε τρόπος σκέψης η «ισοπέδωση προς τα κάτω», γι’ αυτό πολιτεία και κοινωνία έχουν γίνει σήμερα κυριολεκτικά «πολτός», τουλάχιστον για τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Τη διαπίστωση την έκαναν τελευταία και οι απεσταλμένοι της τρόικας, όταν άρχισαν να περιφέρονται στις κρατικές υπηρεσίες και τους οργανισμούς. Αρα, γνωρίζουν και οι εταίροι πλέον την πραγματικότητα.

Η συνεχής υπονόμευση κάθε έννοιας κράτους μέσω της καθημερινής πρακτικής αξιωματούχων και πολιτών συμβάλλει αποφασιστικά στην ανεπάρκειά του। Το χειρότερο όμως είναι ότι έχει οδηγήσει σε μία παρατεταμένη περίοδο παρακμής που βαθαίνει όλο και περισσότερο. Τώρα πια είναι δύσκολο να ελπίζει κανείς ότι οι Ελληνες με τη δική τους βούληση, και ενώ δεν το έχουν κάνει ποτέ, θα δώσουν στην έννοια του κράτους τις σωστές διαστάσεις για να μπούμε σε περίοδο εθνικής ανασυγκρότησης. Γι’ αυτό αρκετοί πολίτες, πατριώτες με όλη τη σημασία της λέξης, ελπίζουν πλέον μόνο στην τρόικα και στην ενοποίηση της Ευρωζώνης και τρέμουν στην ιδέα της απομάκρυνσης της Ελλάδας από αυτήν¨.

πηγή: "Η Καθημερινή"